Hoe meditatie je hersenen verandert
In het verleden, dacht men dat de hersenen statisch waren. Vandaag weten we: yoga en meditatie creëren nieuwe patronen in onze geest door observatie en mindful omgaan met gedachten.
Door Brigitta Derksen
Als een ademend standbeeld zit ik op mijn meditatiekussen en mediteer. Ogen dicht, zintuigen naar binnen gekeerd. Kalmte. Sereniteit. Stilte… tenminste van buitenaf gezien. Meditatie is aandacht, zelfreflectie, mindfulness – “als er afleidende gedachten opkomen, heb ik het in mijn macht om die gedachten te vervangen door een positieve”. Zo ervaar ik het als mindfulnesstrainster en meditatielerares met jarenlange ervaring die ik heb op dit gebied.
“Tijdens een meditatie razen de gedachten vaak door je hoofd als de golven op zee.”
Hoe meditatie je hersenen verandert
In veel opzichten heeft meditatie mijn leven ten goede veranderd.
Neuroloog Steven Laureys (Université de Liege), heeft het effect van meditatie aangetoond met hersenscans. Laureys wil met zijn onderzoek en zijn boek (Het no-nonsense meditatieboek), collega-wetenschappers én het brede publiek warm maken voor de weldadige effecten van geregeld mediteren.
Ook Rick Hanson (neuropsycholoog en meditatieleraar) weet dat meditatie balsem is voor de ziel. In zijn boek ‘geheugen voor geluk’ schrijft hij dat wij het in ons vermogen hebben negatieve gedachten te vervangen door positieve, waarmee wij de weg vrijmaken voor een tevreden leven. Inmiddels is dit ook wetenschappelijk bewezen.
In vakjargon wordt dit “cortical remapping” genoemd. Hersenscans tonen aan dat er altijd nieuwe zenuwcellen en synaptische verbindingen kunnen worden gevormd. Met andere woorden, we kunnen onze hersenen actief veranderen door meditatie.
Maar wat gaat er precies om in je hoofd terwijl je rustig zit en ademhaalt? En welke positieve effecten heeft dit op onze hersenen? In de volgende tekst leert u hoe u uw hersenen een neurologische make-over kunt geven en negatieve gewoonten kunt vervangen door positieve.
NEUROPLASTICITEIT, OF: NEURALE MAKE-OVER…
In principe hebben onze hersenen drie ingrediënten nodig om te functioneren:
- zuurstof,
- brandstof (voornamelijk in de vorm van glucose) en…
- activering (stimulatie).
Het menselijk brein bestaat naar schatting uit 100 miljard neuronen, en elke activering – in de vorm van een gedachte of een fysieke activiteit – doet die neuronen dansen. Dit kan positieve of negatieve gevolgen hebben en beïnvloedt in aanzienlijke mate de manier waarop wij denken en handelen.
Deze voortdurende reorganisatie in de hersenen wordt neuroplasticiteit of corticale remapping genoemd. Hoe vaker twee neuronen samen vuren, hoe sterker de verbinding tussen hen is en er minder stimulatie nodig is om een reactie uit te lokken.
HOE MEDITATIE ONZE HERSENEN BEÏNVLOEDT
Ons neurologisch netwerk helpt ons herinneren wat we in een bepaalde situatie moeten doen. Helaas zijn deze zo zelfopgelegde gedragingen meestal moeilijk weer te veranderen.
Een vergelijking: in zekere zin zijn de hersenen als een besneeuwde heuvel in de winter. De eerste keer dat we met een slee naar beneden gaan, kunnen we zelf de route bepalen. We hebben de mogelijkheid om elk pad te nemen. Maar als we voor de tweede of derde keer hetzelfde spoor door de zachte sneeuw kiezen, ontstaan er diepere sporen. Dit is efficiënt: de slee gaat goed geleid en snel de heuvel af. Maar het kan ook gebeuren dat we vast komen te zitten. Dan wordt het moeilijker om een nieuwe weg te vinden. Gelukkig heeft ons brein het wonderbaarlijke vermogen om zichzelf te herbedraden.
HET BREIN VAN DE MEDITERENDE…
…strekt zich uit van de zool van de voet tot de top van het hoofd. Dus, vooral in het begin van de meditatiebeoefening, komen er allerlei prikkels door de hersenen naar boven: van het voelen bewegen van de adem, tot bewust zitten, tot het observeren van gedachten.
Het doel van meditatie is de gedachten tot rust te brengen en volledig op te gaan in wat je aan het doen bent. In het begin zullen er nog allerlei gedachten door je hoofd gaan. Maar probeer bij jezelf te blijven. De essentie van meditatie is om de gedachten gewoon te observeren zonder ze te veroordelen.
Door de gedachten van een afstand te observeren, kunt u beslissen van welke activiteiten u een gewoonte wilt maken – en van welke niet. En dat is de basisvoorwaarde om iets in de geest te laten bewegen: mindfulness.
VOORDELEN VAN MEDITATIE VOOR DE HERSENEN.
Een recente studie, gepubliceerd in mei 2015 in het tijdschrift Frontiers in Human Neuroscience, toont beelden van een MRI-scan (magnetic resonance imaging). Hieruit blijkt dat een regelmatige yoga- en meditatiebeoefening leidt tot een dikkere corticale wand (hersenschors). Dit betekent die regelmatig mediteren bijdraagt aan:
… een verhoogde geheugencapaciteit ontwikkelen,
… een hogere aandachtsspanne,
… een beter vermogen om beslissingen te nemen.
MEDITATIE HOUDT JE JONG
Bovendien vertraagt een regelmatige meditatiebeoefening het verouderingsproces in de hersenen. Dit komt omdat yoga en meditatie de hersenen beschermen tegen de afname van de grijze massa. Volgens de studie hadden mensen die regelmatig yoga beoefenen en mediteren een hersenvolume dat vergelijkbaar is met dat van jonge mensen.
Een meditatie voor een positieve bedrading
MEDITATIE VOOR DE HERSENEN
Een kijkje in het mediterende hoofd
Welke delen van de hersenen worden bijzonder gestimuleerd tijdens meditatie? Een andere studie schetst het volgende beeld: Na acht weken meditatiebeoefening (met ongeveer 30 minuten per dag) was er een verdikking in vier hersengebieden bij de deelnemers:
In de cingulate posterior: vertegenwoordigt aandacht en zelfacceptatie.
In de linker hippocampus: Ondersteunt leren, cognitie, geheugen en emotionele regulatie.
In de temporoparietale junctie (TPJ): Heeft te maken met empathie, inlevingsvermogen, en het vermogen om een ander perspectief in te nemen.
In een gebied van de hersenstam genaamd de pons – brug: Dit is waar veel regulerende neurotransmitters worden geproduceerd.
Bovendien was er een verandering in het gebied van de amygdala, het vecht- of vluchtcentrum. Dit deel van de hersenen werd kleiner in de testgroep, wat de vermindering van het stressniveau bij de proefpersonen verklaart.
Ook interessant: de bescherming van het grijze hersenvolume vindt vooral plaats in de linkerhersenhelft – de kant die verantwoordelijk is voor positieve emoties en ervaringen en die het parasympathische zenuwstelsel stimuleert. Hersenscans tonen aan dat emoties zoals vreugde en geluk ook meer activiteit vertonen in de linkerhersenhelft.
Dit verklaart wat veel mensen die yoga beoefenen en regelmatig mediteren uit de eerste hand voelen: mediteren maakt je gelukkig! In een cultuur waarin we voortdurend plannen maken voor de toekomst, helpt meditatie ons om in het moment te blijven, bewust na te denken en positief te denken.
Schrijf je vandaag nog in voor een online meditatie training!
Een blended learning, waarbij je wekelijks online bij elkaar komt om samen te oefenen en ervaringen te delen. Uiteraard wordt er tijdens deze sessie stap voor stap uitgelegd hoe je kunt mediteren en wat de effecten zijn van meditatie en welke meditatie soorten er zijn. In het online platform en in de app vind je meditaties, filmpjes en lees je interessante informatie over meditatie.